‘’Je suis un Grec en France, un Français en Grèce, je n’appartiens à nulle part et je suis chez moi partout! Ma patrie est la littérature noire, mes compatriotes les protagonistes de mes romans…Venez voyager avec moi!’’
Christos Markogiannakis, Autobiographie pour Quais du Polar
‘’Είμαι ένας Έλληνας στη Γαλλία, ένας Γάλλος στην Ελλάδα, δεν ανήκω πουθενά και είμαι παντού στο σπίτι μου! Πατρίδα μου είναι η νουάρ λογοτεχνία, συμπατριώτες μου οι πρωταγωνιστές των μυθιστορημάτων μου… Ελάτε να ταξιδέψετε μαζί μου!’’ . Αυτά, δηλώνει στο βιογραφικό του ο Χρήστος Μαρκογιαννάκης, ο Έλληνας μετρ της αστυνομικής λογοτεχνίας, για το μεγαλύτερο Διεθνές Φεστιβάλ Αστυνομικής Λογοτεχνίας, το Quais du Polar, που φέτος γιορτάζει τα 20 χρόνια του και θα διεξαχθεί στη Lyon από τις 5-7 Απριλίου 2024.
Λατρεμένος τόσο από το γαλλικό αναγνωστικό κοινό όσο και από το γαλλόφωνο Τύπο, ο βραβευμένος λοιπόν, συγγραφέας με το Prix Méditerranée du Polar 2023, Μεσογειακό Βραβείο Αστυνομικού Μυθιστορήματος, για το βιβλίο “Μυθιστόρημα με κλειδί”, των Εκδόσεων Μίνωας, (“Qui a tué Lucy Davis?”, Εκδόσεις PLON), συμμετέχει για 3η φορά, εκπροσωπώντας την Ελλάδα, στο σημαντικότερο λογοτεχνικό ραντεβού νουάρ και αστυνομικής λογοτεχνίας στη Γαλλία και προσκαλεί όλους εμάς να ταξιδέψουμε μαζί του!
Συνέντευξη στη Νικόλ Παπαδοπούλου
Ξεκινήσατε από τη Νομική και συνεχίσατε στην Εγκληματολογία. Τι ήταν αυτό που σας τράβηξε στη μελέτη αυτής της επιστήμης;
Γεια σας από το Παρίσι! Ευχαριστώ πολύ για τη φιλοξενία. Η μετάβαση από τη Νομική στην Εγκληματολογία (κι έπειτα στη συγγραφή) ήταν οργανική. Όπως συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα ήμουν «προγραμματισμένος» από μικρός να γίνω δικηγόρος και ν’ ακολουθήσω την οικογενειακή παράδοση. Πράγματι σπούδασα Νομική στην Αθήνα, έκανα την άσκησή μου στην Κρήτη όπου και ξεκίνησα να δουλεύω ασχολούμενος κυρίως με το ποινικό δίκαιο. Η αυστηρά νομική σκοπιά του εγκλήματος, ωστόσο, δεν μου ήταν αρκετή. Ήθελα κάτι παραπάνω, ήθελα να εξετάσω όσο το δυνατόν περισσότερες πλευρές του φαινομένου αυτού, που είναι συχνά σοκαριστικό αλλά παράλληλα εγγενές στον άνθρωπο. (Δεν υπήρξε και δεν θα υπάρξει ποτέ κοινωνία χωρίς έγκλημα, κατά τον πατέρα της κοινωνιολογίας Emile Durkheim). Επέλεξα λοιπόν την Εγκληματολογία για να ανακαλύψω την κοινωνιολογική, ψυχολογική, βιολογική κλπ πλευρά του εγκλήματος. Έκανα ένα μεταπτυχιακό στο Πάντειο, με εξαίρετους επιστήμονες- καθηγητές κι έπειτα έφυγα στο Παρίσι όπου συνέχισα στο Pantheon-Assas, Paris II.
Ζείτε 13 χρόνια στο Παρίσι. Γιατί βρεθήκατε εκεί; Και πώς είναι η ζωή για έναν Έλληνα στο εξωτερικό; Υπάρχει κάτι που σας λείπει από την Ελλάδα;
Δεκατρία χρόνια γεμάτα με δυσκολίες (όπως σε κάθε μεγάλη αλλαγή) αλλά ακόμα μεγαλύτερες χαρές και στιγμές δημιουργίας. Φυσικά πηγαινοέρχομαι συχνά, περνάω σχεδόν τον μισό μου χρόνο στα πάτρια. Ο λόγος (ή η αφορμή) άφιξής μου στο Παρίσι ήταν η Εγκληματολογία: ήρθα για την έρευνα του διδακτορικού μου πάνω σ’ ένα θέμα που θα αναμείγνυε τα δύο μου πάθη, το έγκλημα και την τέχνη. Η έρευνα ολοκληρώθηκε, αλλά η διατριβή δεν είδε ποτέ το φως της ημέρας γιατί ξεκίνησα να γράφω όχι επιστημονικά αλλά λογοτεχνικά έργα. Χάρη στην πολυετή έρευνα πάνω στην αναπαράσταση του εγκλήματος στην τέχνη, κυκλοφόρησε, το 2017, το πρώτο μου λογοτεχνικό δοκίμιο στα γαλλικά και τα αγγλικά, «Scènes de crime au Louvre/ The Louvre Murder Club» (Σκηνικά εγκλήματος στο Λούβρο) στο οποίο αναλύω με εγκληματολογικά εργαλεία πίνακες, γλυπτά, αρχαίους ελληνικούς αμφορείς κλπ που βρίσκονται στο μεγαλύτερο γαλλικό μουσείο και αναπαριστούν μυθολογικές, βιβλικές και ιστορικές δολοφονίες. Το βιβλίο είχε μεγάλη εμπορική και κριτική επιτυχία, απέσπασε το Γαλλικό Εθνικό βραβείο Λογοτεχνικού Δοκιμίου κι έτσι είπα στον εαυτό μου, «εδώ είμαστε». (γέλια) Αισθάνθηκα πως ήταν ένα σημάδι πως μπορώ να αφοσιωθώ σε αυτά που αγαπώ, στο έγκλημα, την τέχνη, τη λογοτεχνία, και να το κάνω όχι ως χόμπι αλλά ως επάγγελμα. Έκτοτε η ζωή μου είναι απόλυτα βιβλιοκεντρική: συγγραφή, προώθηση, ταξίδια και φεστιβάλ βιβλίου σχεδόν κάθε εβδομάδα, ομιλίες και πάλι από την αρχή. Είμαι πολύ τυχερός που η Γαλλία μου έδωσε την ευκαιρία να κάνω αυτό που με παθιάζει. Έχω λογοτεχνική παρουσία και στην Ελλάδα, και όταν μου λείπει κάτι επιστρέφω και περνάω όσο χρόνο χρειάζεται. Ένας συγγραφέας μπορεί να εμπνευστεί και κυρίως δουλέψει όπου κι αν βρίσκεται.
Σε κάποια συνέντευξή σας είχατε δηλώσει το εξής που μου έκανε εντύπωση “Στη Γαλλία είμαι δημιουργικά ελεύθερος, στην Ελλάδα όχι”. Σε τι είδους ελευθερία αναφέρεστε; Πιστεύετε ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που περιορίζει τη δημιουργικότητα των καλλιτεχνών της;
Η ελευθερία στην οποία αναφέρομαι είναι η δυνατότητα που δίνει το περιβάλλον (εκδοτικό, media, αναγνωστικό) σε έναν καλλιτέχνη (συγγραφέα εν προκειμένω) να αποκλίνει της πεπατημένης πορείας και να αλλάξει είδος ή/και ύφος. Με άλλα λόγια η ελευθερία να ξεφύγει από ταμπέλες (μπορεί να οφείλεται στην Εγκληματολογία, αλλά σιχαίνομαι κάθε είδους ταμπέλες.) Στη Γαλλία υπάρχει όχι μόνο ανεκτικότητα αλλά συχνά και ενθουσιασμός όταν σπάνε τα στεγανά: εδώ δεν είμαι μόνο συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας. Ξεκίνησα με δοκίμια για το έγκλημα στην τέχνη και ως μία εκ των καλών τεχνών, συνέχισα με αστυνομικό μυθιστόρημα τύπου whodunit/ whydunit και το τελευταίο μου βιβλίο δεν είναι αστυνομικό αλλά μια έρευνα ταυτότητας, έκφραση της ανάγκης ν’ ανήκεις σε μια οικογένεια, μια χώρα, μια γλώσσα. Στα Γαλλικά, λοιπόν, κυκλοφορούν επτά βιβλία ήδη, εκ των οποίων μόνο τα αστυνομικά μου βγαίνουν και στα Ελληνικά. Εν κατακλείδι, η ελευθερία όπως την εννοώ, είναι να μπορείς να εκδώσεις κάτι το οποίο έχεις ανάγκη να μοιραστείς, κάτι που ίσως δεν περιμένουν οι αναγνώστες από εσένα χωρίς να φοβάσαι πως –ακόμα κι αν αποτύχει- θα στιγματίσει την πορεία σου.
Το 2023 αποσπάσατε το Prix Méditerranée du Polar (Μεσογειακό Βραβείο Αστυνομικού Μυθιστορήματος) για το βιβλίο “Μυθιστόρημα με κλειδί” που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μίνωας. Οι σπουδές σας στην Εγκληματολογία ήταν ο λόγος ενασχόλησή σας με την αστυνομική λογοτεχνία;
Το βραβείο αυτό που απέσπασε η γαλλική μεταφορά του Μυθιστορήματος με κλειδί («Qui a tué Lucy Davis?», εκδόσεις PLON, σε καταπληκτική μετάφραση από την Hélène Zervas) ήταν μεγάλη τιμή. Είναι μια αναγνώριση αυτών που κάνω, (αλλά και του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος) μια ώθηση να συνεχίσω να δίνω όλο μου το είναι, τις δυνάμεις και τον χρόνο μου στη λογοτεχνία. Η εγκληματολογία έπαιξε μεγάλο ρόλο στη συγγραφή (και) αστυνομικών, αλλά δεν ήταν ο μόνος λόγος. Από μικρός διάβαζα Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, Έντγκαρ Άλαν Πόε, Ζωρζ Σιμενόν και Άγκαθα Κρίστι (τα whodunit μου είναι φόρος τιμής στη Βασίλισσα του εγκλήματος). Η Νομική με βοήθησε στη δομή της σκέψης μου και την έκφραση, στο πέρασμα από το γενικό στο ειδικό, χωρίς να αφήνω κενά ή μετέωρα επιχειρήματα, αλλά και στην επιλογή της κατάλληλης λέξης για την κατάλληλη φράση. Η Εγκληματολογία μου προσέφερε τη σε βάθος γνώση του στοιχείου που βρίσκεται στο κέντρο της αφήγησής μου: της ψυχολογίας, των κινήτρων, του γιατί πίσω από κάθε δράση και αντίδραση. Δεν θα ήμουν ο συγγραφέας που είμαι χωρίς όλα αυτά τα στοιχεία.
Θα συμμετέχετε για 3η φορά εκπροσωπώντας την Ελλάδα, στο μεγαλύτερο Διεθνές Φεστιβάλ Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία, το Quais du Polar, που φέτος γιορτάζει τα 20 χρόνια του και θα διεξαχθεί στη Lyon από τις 5-7 Απριλίου 2024. Πείτε μας λίγα λόγια για το συγκεκριμένο Φεστιβάλ. Πώς αισθάνεστε που το όνομα σας βρίσκεται για ακόμα μια φορά σε αυτή τη λίστα;
Είναι όντως η τρίτη φορά (από το 2017 οπότε και κυκλοφόρησα το πρώτο βιβλίο μου στη Γαλλία) που συμμετέχω με τα «χρώματα» της Ελλάδος. Όπως σας ανέφερα, υπάρχουν πολλά φεστιβάλ στη Γαλλία, και μάλιστα ειδικευμένα στο αστυνομικό. Το Quais du Polar, ωστόσο, είναι το σημαντικότερο λογοτεχνικό ραντεβού νουάρ και αστυνομικής λογοτεχνίας στη Γαλλία, με συμμετοχές μεγάλων ονομάτων από όλον τον κόσμο. Ενδεικτικά φέτος θα λάβουν μέρος μεγαθήρια του είδους όπως Jo Nesbo, MJ Arlidge, John Grisham, Donna Leon κ.α. Πρόκειται για μια γιορτή με ατμόσφαιρα μοναδική: περί τις 100.000 επισκέπτες περνάνε από τους χώρους του φεστιβάλ σε ένα σαββατοκύριακο, με όρεξη να ξαναδούν αγαπημένους συγγραφείς ή να γνωρίσουν νέες πένες. Είναι λίγες μέρες αλλά πλήρης debate, συζητήσεων, στρογγυλών τραπεζών, γνωριμιών με άλλους συγγραφείς ενώ διοργανώνονται και πρωτότυπες εκδηλώσεις. Τις προηγούμενες φορές είχα κάνει ομιλίες στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Lyon και στο Μουσείο Ρωμαϊκής Ιστορίας για το έγκλημα σε έργα που εκτίθενται στους δύο αυτούς χώρους. Φέτος θα μιλήσω για τις γυναίκες κατά συρροήν δολοφόνους, αλλά και πως η θυματοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο βίας με αφορμή το γλυπτό του Laurent Honoré Marqueste «Περσέας και Μέδουσα» των τελών του 19ου αιώνα. Η χαρά μου να συμμετέχω στο φεστιβάλ είναι πάντα μεγάλη (ακόμα μεγαλύτερη φέτος που γιορτάζει 20 επιτυχημένα χρόνια) και δεν σας κρύβω πως ανυπομονώ!
Είναι φανερό από τις κριτικές ότι το γαλλικό αναγνωστικό κοινό λατρεύει τα βιβλία σας και ιδιαίτερα τον αστυνόμο Μάρκου, τον “Έλληνα Ηρακλή Πουαρό” όπως εύλογα τον αποκαλεί. Σήμερα, σε τι κατάσταση νομίζετε ότι βρίσκεται το αστυνομικό μυθιστόρημα στην Ελλάδα; Έχει απήχηση στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό;
Έχω την τύχη να έχουν αγκαλιάσει τη δουλειά μου τόσο το αναγνωστικό κοινό όσο και ο γαλλικός και γαλλόφωνος Τύπος. Η Γαλλία έχει τεράστια παράδοση στο είδος, αλλά πλέον και στην Ελλάδα η αστυνομική λογοτεχνία απενεχοποιείται και μειώνονται οι φωνές που μέχρι πρόσφατα δεν την θεωρούσαν λογοτεχνία. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναδειχθεί πολλές και πολλοί άξιοι εκπρόσωποι κάθε «σχολής» που κυκλοφορούν ποιοτικά βιβλία με επιτυχία εντός κι εκτός συνόρων. Όπως σε κάθε μου συνέντευξη επιτρέψτε μου να κάνω ειδική μνεία στον μαιτρ Πέτρο Μάρκαρη, ο οποίος άνοιξε τις πόρτες του εξωτερικού για τους Έλληνες συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας. Ειδικά στη Γαλλία όσοι κάνουμε καριέρα το χρωστάμε στην αγάπη του γαλλικού κοινού για τη δουλειά του που άνοιξε την όρεξη για περισσότερα ελληνικά αναγνώσματα. Να αναφέρω πως στη Γαλλία έχουν μεγάλο κοινό και δύο εξαίρετοι συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας ο Μίνως Ευσταθιάδης και ο Μάκης Μαλαφέκας.
Τι είναι αυτό που θεωρείτε ότι κάνει τις αστυνομικές ιστορίες τόσο γοητευτικές; Το μυστήριο και τα ερωτήματα που δημιουργούνται; Τα πρόσωπα ή η πράξη;
Για εμένα ως αναγνώστη (καταρχάς) και ως συγγραφέα (στη συνέχεια) το σημαντικότερο στοιχείο, είναι το γιατί, τα κίνητρα πίσω από την αφαίρεση μιας ζωής. Γι’ αυτό και επικεντρώνομαι στην ψυχολογία των ηρώων, στην ψυχολογία του εγκλήματος. Ως προς την γοητεία που μας ασκούν τα αστυνομικά και τα θρίλερ, αλλά και τα true crime documentaries, υπάρχουν δύο λόγοι: ο πρώτος είναι πως μας υπενθυμίζουν πως ζούμε σε έναν βίαιο, απειλητικό κόσμο, αλλά εμείς τον βιώνουμε από τη βολή και την ασφάλεια του σπιτιού μας και συνήθως με αίσια έκβαση: στα βιβλία ο «κακός» συλλαμβάνεται, τιμωρείται, η ισορροπία που διαταράχθηκε με το έγκλημα αποκαθίσταται, κάτι που δεν συμβαίνει πάντα στην πραγματική ζωή. Ο έτερος λόγος είναι πως τα αναγνώσματα και θεάματα αυτά μας επιτρέπουν να εκδηλώσουμε τα πιο βίαια ένστικτά μας φιλτραρισμένα μέσα από το έργο του συγγραφέα ή του σκηνοθέτη, χάρη στα λογοτεχνικά και κινηματογραφικά θύματα και εγκλήματα χωρίς να περάσουμε εμείς οι ίδιοι στην πράξη.
Ζούμε στον 21ο αιώνα με το έγκλημα να βρίσκεται σε ιδιαίτερη έξαρση και συχνά να βαπτίζεται ως “έγκλημα πάθους” με θύματα κυρίως γυναίκες. Πώς το κρίνεται αυτό το φαινόμενο; Είναι κάτι που σας προκαλεί φόβο και αγωνία για το μέλλον;
Το έγκλημα υπήρχε πάντα και παντού, απλά σήμερα χάρη στα Μέσα και τα κοινωνικά δίκτυα το μαθαίνουμε ευκολότερα και γρηγορότερα. Δυστυχώς οι (σωματικές, σεξουαλικές και ψυχολογικές) κακοποιήσεις και οι ανθρωποκτονίες με θύματα παιδιά και γυναίκες δεν είναι μόνο σύγχρονο φαινόμενο. Η μόνη διαφορά είναι πως σήμερα (ευτυχώς) τις μαθαίνουμε, έχουν γίνει ορατές, τα θύματα κακοποίησης δεν διστάζουν, όσο παλιότερα, να μιλήσουν. Έχει γίνει μεν πρόοδος, αλλά δεν είναι αρκετή. Ειδικά στο θέμα της κακοποίησης και της γυναικοκτονίας (όπως έχει επικρατήσει η ανθρωποκτονία με θύματα γυναίκες από άτομα του οικείου περιβάλλοντός τους) δεν πρέπει να μείνουμε στην αντιμετώπιση, στην αυστηρή τιμωρία του δράστη γιατί αυτό από μόνο του σημαίνει πως έχουμε ήδη αποτύχει. Πρέπει να επικεντρωθούμε στην πρόληψη, στην αναγνώριση συνθηκών και συμπεριφορών που συχνά οδηγούν στο αποτέλεσμα, ΠΡΙΝ φτάσουμε εκεί. Το κράτος τα τελευταία χρόνια έχει κάνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση με γραμμές και αριθμούς επικοινωνίας και καταγγελίας, αλλά δεν αρκεί. Πρέπει να κάνει βήματα και η κοινωνία (εμείς οι ίδιοι) αλλάζοντας νοοτροπία. Δεν έχουμε δικαίωμα να σιωπούμε όταν αντιλαμβανόμαστε τέτοιες συμπεριφορές. Το «δεν με νοιάζει τι κάνει ο γείτονας στο σπίτι του» όταν αφορά κακοποίηση δεν μπορεί να είναι δικαιολογία. Η κακοποίηση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ανθρωποκτονία.
Η Αγκάθα Κρίστι συνήθιζε να λέει “Το έγκλημα είναι τρομερά αποκαλυπτικό. Διάλεξε όσες διαφορετικές μεθόδους θέλεις. Τα γούστα, οι συνήθειες, ο τρόπος σκέψης και η ψυχή σου αποκαλύπτονται από τις πράξεις σου”. Είναι τελικά εύκολο να ψυχολογούμε τους ανθρώπους γύρω μας; Πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε για αυτούς;
Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για κανέναν και για τίποτα, ούτε καν για τον ίδιο τον εαυτό μας. Πολλές έρευνες (και η εμπειρία μου) έχουν καταδείξει πως υπό τις κατάλληλες συνθήκες όλοι είμαστε ικανοί να κάνουμε το λεγόμενο passage à l’acte, να διαπράξουμε έγκλημα.
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον; Να αναμένουμε την κυκλοφορία κάποιου νέου σας βιβλίου;
Τον Μάιο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μίνωας η νέα περιπέτεια του Μάρκου «Ο δολοφόνος στις σελίδες» με έναν serial killer που εμπνέεται από το έργο διάσημων συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας. Πρωτοκυκλοφόρησε στα γαλλικά τον Μάιο του 2023 κι ελπίζω οι Έλληνες αναγνώστες να το αγκαλιάσουν και να το αγαπήσουν όσο οι Γάλλοι.
Ενδεικτική Εργογραφία:
Scènes de crime au Louvre/ The Louvre Murder Club (Le Passage, 2017)
Scènes de crime à Orsay / The Orsay Murder Club (Le Passage, 2018)
Μυθιστόρημα με Κλειδί (Εκδόσεις Μίνωας, 2021)
Στον 5ο όροφο της Νομικής (Εκδόσεις Μίνωας, 2022)
Θάνατος επί σκηνής (Εκδόσεις Μίνωας, 2023)
Omero, le fils caché (Plon, 2023)
Ο δολοφόνος στις σελίδες (Εκδόσεις Μίνωας, αναμένεται τον Μάιο του 2024)
Περισσσότερες πληροφορίες για το συγγραφέα στις παρακάτω ιστοσελίδες:
site: http://www.christosmarkogiannakis.com/
Ιnstagram: christos_markogiannakis, https://www.instagram.com/christos_markogiannakis/
