«Η καρδιά μου είναι στην Ελλάδα». Με αυτήν την αφοπλιστική πρόταση ο Μιχάλης Χρυσουλίδης πρόεδρος της ένωσης Ελλήνων “ΟΔΥΣΣΕΑΣ” στην Πολωνία, μιλά για τις εορταστικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο Wrocław, με αφορμή τα 200 χρόνια από την Ελληνική επανάσταση.
Το διάστημα 1949-1951, περίπου 12.300 Έλληνες έφτασαν στην Πολωνία κυρίως στην Κάτω Σιλεσία, μεταξύ των οποίων 3.200 παιδιά, ηλικίας συνήθως άνω των πέντε ετών. Εκεί κατέληξαν μετά το μεγάλο τους ταξίδι που ξεκίνησε από τα τέλη του 1947, μέσω Γιουγκοσλαβίας. Χαρακτηρίστηκαν από το κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας πολιτικοί πρόσφυγες, και ως τέτοιοι δεν είχαν την δυνατότητα να επιλέξουν τον τόπο διαμονής τους. Ήταν τα παιδιά του εμφυλίου και αργότερα με το τέλος του όσοι εγκατέλειψαν την Ελλάδα μαζί με τον ΔΣΕ, πέρασαν τα σύνορα και εγκαταστάθηκαν στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης,[1] του σιδηρούν παραπετάσματος, όπως τις αποκάλεσε ο Τσώρτσιλ.
Η ιστορία κύλησε και όσοι δεν επαναπατρίστηκαν, προσπάθησαν να ξαναστήσουν τις ζωές τους εκεί. 350 με 500 Έλληνες στην πόλη του Βρότσλαβ συνιστούν σήμερα μια ζωηρή κοινότητα, η οποία δεν ξεχνά τις ρίζες της. Στην κεντρική πλατεία θα κυριαρχήσει για τρείς ημέρες η μυρωδιά της Ελλάδος, με μουσικές, τραγούδια, χορούς, εκθέσεις και ελληνική κουζίνα, αναφέρει ο κ. Χρυσουλίδης. Συγκροτήματα από κάθε γωνιά της Ελλάδος θα βρεθούν στο Βρότσλαβ και θα θυμίσουν στην δεύτερη γενιά των ανθρώπων που ζουν εκεί τις ρίζες τους. Με καταγωγή από την Πέλλα ο κ. Χρυσουλίδης, επισκέπτεται όποτε μπορεί, όπως λέει, την οικογένεια του που ζεί εκεί.
Οι εκδηλώσεις διοργανώθηκαν, με πρωτοβουλία της ελληνικής πρεσβείας στην Πολωνία και της δημοτικής αρχής του Βρότσλαβ, με την συνδρομή του Ελληνο-Πολωνικού εμπορικού επιμελητηρίου.
Η ιστορία των Ελλήνων που βρέθηκαν εκτός συνόρων μετά τον εμφύλιο είναι μακρά και επώδυνη.
Η αρπαγή των παιδιών από τον λεγόμενο “Δημοκρατικό Στρατό” και η μετακίνησή τους σε χώρες του σοβιετικού μπλόκ, γινόταν με στόχο την στρατολόγηση του εναπομείναντος πληθυσμού, δηλαδή τον εξαναγκασμό των γονέων σε στράτευση με τον ΔΣΕ. Αυτή η τακτική που ξεκίνησε στα τέλη του 1947 διήρκησε έως το τέλος του εμφυλίου στις 15ης Οκτωβρίου 1949, όταν από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Βουκουρεστίου, η εξόριστη πλέον “Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση” ανακοίνωσε το τέλος των εχθροπραξιών. Η δικαιολογία που προέβαλε η ΠΔΚ για την εκκένωση, όπως την χαρακτήρισε ο Μάρκος Βαφειάδης, ήταν μεταξύ άλλων, «για να προστατεύσει τα παιδιά διότι υπήρχε τελευταία διαταγή της Φρειδερίκης… να συγκεντρώσουν όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά… και να τα βάλουν αναγκαστικά στις χιτλερικές οργανώσεις».[2] Φυσικά μπορούσε να λέει προς εσωτερική κομματική κατανάλωση ότι ήθελε χωρίς να τεκμηριώνει κάτι.
Μόνο το διάστημα μεταξύ 1ης Μαρτίου και 10ης Απριλίου 1947, ο ΔΣΕ πραγματοποίησε 91 επιδρομές στην επαρχία, όπου επέβαλε φορολόγηση και βίαιη στρατολόγηση του πληθυσμού. Έως το τέλος της άνοιξης απήγαγε και ενέταξε στις δυνάμεις του 17.000 άνδρες και γυναίκες.[3]
Έως την άνοιξη του 1948, οι αντάρτες, διενεργούσαν επιδρομές εναντίον χωριών και πόλεων, προκειμένου να βρούν προμήθειες και ανθρώπινο δυναμικό. Ως αποτέλεσμα αυτής της επιθετικότητας, περίπου το 40% του πληθυσμού της βορείου Ελλάδα κατέστησαν άστεγοι και δήλωναν αγανακτισμένοι από την έλλειψη τροφίμων και απροστάτευτοι.[4]
Κατά τα έτη 1960-1980, ο αριθμός των Ελλήνων που ζούσαν σε πόλεις και χωριά της Πολωνίας μειώθηκε σαφώς, λόγω θανάτων, ή παλιννόστησης στην Ελλάδα.
[1] Mieczysław Wojecki, Uchodźcy polityczni z Grecji w Polsce 1948-1975,Karkonoskie Towarzystwo Naukowe, Jelenia Góra, 1989.
[2] Δελτίο Ειδήσεων Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος, 3 Μαρτίου 1948, Δελτίο Ειδήσεων Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος, 8 Μαρτίου 1948.
Παπαγεωργίου Ελένη, Το “παιδομάζωμα” κατά τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, Αθήνα 2 008,
[3] MAJ John W. McGrady, Sustaining Unconventional Warfare, School of Advanced Military Studies United States Army Command and General Staff College Fort Leavenworth, Kansas, 2013, σ. 34, Dominique Eudes, The Kapetanios: Partisans and Civil War in Greece, 1943-1949, New York, NY: Monthly Review Press, 1972. σσ. 292-93. Evangelos Averoff-Tossizza, By Fire and Axe: The Communist Party and the Civil War in Greece, 1944-1949, New Rochelle, N.Y.: Caratzas Brothers, 1978, σ. 215.
[4] U.S. Army Command and General Staff College, Fort Leavenworth, Kansas 1 July 1969, USACGSC, RB 31·100, Vol II, Reference Book Insurgent War Selected Case Studies, Greece 3-8, σελ. 71-72, https://ia800200.us.archive.org/25/items/RB31_100_v2/RB31_100_v2.pdf
