Τη μαγευτική, πολύτροπο ιστορία του Ελληνισμού της Αιγύπτου ξεδιπλώνει μέσα από μια σειρά τριών εκπομπών, ο καθηγητής ιστορίας στο πανεπιστήμιο Haverford College, στη Πενσυλβάνια των ΗΠΑ, Αλέξανδρος Κιτρόεφ, ο οποίος μίλησε στην εκπομπή «Η Παγκόσμια Φωνή μας» στη Φωνή της Ελλάδος και στους Δημήτρη Κοντογιάννη και Πέτρο Δίπλα. Με έντονα χρώματα και μέσα από τις εξελίξεις όχι μόνο στο επίπεδο των πρωταγωνιστών αλλά και των απλών ανθρώπων, καταγράφεται μια πορεία 150 χρόνων, από τη γένεση της αιγυπτιακής ομογένειας στις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι τον ξεριζωμό και τη συρρίκνωση λίγο μετά τα μέσα του 20ου αιώνα.
-Στην πρώτη εκπομπή της 22ας Νοεμβρίου, παρακολουθούμε το ξεκίνημα του αιγυπτιώτικου Ελληνισμού, την εποχή του μεγάλου ηγέτη της Αιγύπτου και γενάρχη της βασιλικής δυναστείας που έφτασε μέχρι τον 20ο αιώνα, του βαλή (κυβερνήτη) Μοχάμετ Άλι. Γεννημένος στην Καβάλα από οικογένεια αλβανικής καταγωγής, ο Μοχάμετ Άλι ξεκίνησε την προσπάθεια για εκσυγχρονισμό της Αιγύπτου με όπλο το εμπόριο, προσκαλώντας το 1811 στην Αίγυπτο τους εμπόρους αδελφούς Τοσίτσα, τους οποίους ακολούθησαν και άλλοι Έλληνες. Παρά τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν, μέσα στην επόμενη πεντηκονταετία βλέπουμε τη μικρή κοινότητα να ενισχύεται αρχικά από Πελοποννήσιους πρώην σκλάβους που έφερε εκεί ο Ιμπραήμ και να ξεκινάει ένα μεταναστευτικό κύμα. Με την κυριαρχία του αιγυπτιακού βαμβακιού στις διεθνείς αγορές αρχίζει η σταθερή κάθοδος από ηπειρωτική Ελλάδα, νησιά και Μικρά Ασία, ενώ και για τη διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ μετακινούνται προς την Αίγυπτο Δωδεκανήσιοι για να δουλέψουν ως εργάτες και πιλότοι στο κανάλι.
– Η δεύτερη εκπομπή της 24ης Νοεμβρίου, είναι αφιερωμένη στην ανάπτυξη και κορύφωση του Ελληνισμού της Αιγύπτου. Η κάθοδος των Ελλήνων δυναμώνει με την εξασφάλιση ειδικών προνομίων το 1856, με αποτέλεσμα ο ελληνικός πληθυσμός γύρω στην εποχή του 1880 να έχει φτάσει τις 40 χιλιάδες άτομα, ανεπτυγμένα σε 25 κοινότητες σε ολόκληρη χώρα του Νείλου. Ανάμεσά τους, υπάρχουν βαμβακέμποροι και τραπεζίτες, αλλά και μικροί επιχειρηματίες, με ισχυρές συνδέσεις με τα αγγλικά συμφέροντα αλλά και την εβραϊκή κοινότητα. Μετά το 1880, η Αίγυπτος περνάει κάτω από τον έλεγχο της Βρετανίας, αλλά το μεταναστευτικό ρεύμα από Ελλάδα παραμένει ισχυρό, με αποτέλεσμα το 1907 να υπάρχουν 60 με 65 χιλιάδες Έλληνες, που μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ΄20 έχουν φτάσει τις 100 χιλιάδες άτομα. Παράλληλα, έχει αρχίσει η επέκταση των Ελλήνων προς τα νότια και σε άλλες χώρες της Αφρικής. Τη δεκαετία του 30’, έχει ενισχυθεί το κύμα του αιγυπτιακού εθνικισμού και η προσπάθεια της Αιγύπτου για διαφοροποίηση της οικονομίας δρομολογεί μικρές και μεγάλες, επιτυχημένες επενδύσεις των Ελλήνων στη μεταποίηση, σε αναψυκτικά, τρόφιμα, κλωστοϋφαντουργία και κυρίως καπνοβιομηχανία.
– Η τρίτη και τελευταία εκπομπή της 6ης Δεκεμβρίου, καλύπτει τη νεότερη ιστορία των Ελλήνων της Αιγύπτου, από τις παραμονές του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου μέχρι την τελευταία πράξη του δράματος στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Ουσιαστικά, η τελευταία πράξη του αιγυπτιώτη Ελληνισμού αρχίζει το 1937 με την κατάργηση των φορολογικών και δικαστικών προνομίων των Ελλήνων και κλιμακώνεται μετά το 1945 που ξεκινάει η λεγόμενη «αιγυπτιοποίηση» της οικονομίας. Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1952 και την εκδίωξη του βασιλιά Φαρούκ και την εθνικοποίηση του αιγυπτιακού βαμβακιού, αρκετοί έμποροι φεύγουν, ενώ το σύνολο της ελληνικής κοινότητας φαινομενικά αγκαλιάζει τις αλλαγές αλλά και κάποιο προετοιμάζονται για την επόμενη ημέρα. Το 1956 φεύγουν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι και το 1958 ξεκινούν οι εθνικοποιήσεις των μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Για την ελληνική κοινότητα, η Έξοδος έχει ήδη αρχίσει και το 1967 τη βρίσκει να έχει συρρικνωθεί στα 10 χιλιάδες άτομα που σήμερα δεν υπερβαίνουν τις 4 με 6 χιλιάδες.
Συντάκτης: Χρυσάνθη Φραντζεσκάκη