Επιμέλεια: Χρυσάνθη Φραντζεσκάκη
Την παράσταση «Ιφιγένεια στη Χώρα του Πένθους», μια παραλλαγή του μύθου της τραγωδίας του Ευριπίδη “Ιφιγένεια εν Ταύροις” τοποθετημένη στην σύγχρονη εποχή του κορωνοϊού, θα παρουσιάσει από το τέλος του Ιανουαρίου το Ελληνογερμανικό Θέατρο Κολωνίας.
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Ελληνογερμανικού Θεάτρου, Κώστας Παπακωστόπουλος, μίλησε στη “Φωνή της Ελλάδας” και στην εκπομπή «Κουβέντες Μακρινές» της Νατάσας Βησσαρίωνος για την παράσταση, αλλά και τη δύναμη των αρχαίων τραγικών που παραμένουν πάντα επίκαιροι, δανείζοντάς μας τη φωνή τους για να μιλήσουμε σχετικά με δύσκολα, σύγχρονα προβλήματα.
Ο Κώστας Παπακωστόπουλος αντλεί συνήθως την έμπνευση για τα θεατρικά έργα του από την καθημερινότητα, πολιτική ή κοινωνική, από όσα συμβαίνουν γύρω μας, περνώντας μέσα από τη μανιέρα της αρχαίας τραγωδίας. Παλαιότερα, το έναυσμα για προβληματισμό μπορεί να ήταν το προσφυγικό και πως το αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικότερα η Γερμανία. Σήμερα, όπως λέει ο ίδιος, εμπνέεται από το ζήτημα του κορωνοϊού.
«Ζώντας τον τελευταίο ενάμιση χρόνο τη φρίκη του κορωνοϊού, αυτή την απομόνωση των ανθρώπων που είναι το χειρότερο που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος, αυτή την έλλειψη επικοινωνίας, την αδυναμία για άγγιγμα, ήταν φυσικό και στο θέατρο να ασχοληθώ με αυτό το θέμα για να επεξεργαστώ με κάποιον τρόπο τις προσωπικές μου εμπειρίες και τις εμπειρίες όλου του κόσμου. Έτσι αποφάσισα να κάνω μια νέα παραγωγή που λέγεται «Ιφιγένεια στη Χώρα του Πένθους», βασισμένη στην Ιφιγένεια εν Ταύροις του Ευριπίδη και να επικεντρωθώ στους δύο πρωταγωνιστές, την Ιφιγένεια και τον Ορέστη, θέτοντας και την ιστορία σε μια χώρα που έχει πνιγεί σε ένα λοιμό, μια μορφή πανδημίας».
Σύμφωνα με την υπόθεση του έργου, η Ιφιγένεια δουλεύει σε ένα νοσοκομείο που είναι αναλογικά και ο ναός της Αρτέμιδας, όπου και είναι αναγκασμένη ουσιαστικά να σκοτώνει, δηλαδή να αποφασίζει ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει. Σε αυτή τη φρικτή πραγματικότητα εμφανίζεται ο Ορέστης και τα δύο αδέλφια θα ξαναβρεθούν, θα αναγνωρίσει ο ένας τον άλλο και θα αποφασίσουν να φύγουν, σε ένα όνειρο που θα παραμερίσει τη φρίκη. Όπως λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής, η παράσταση διαθέτει και το κομμάτι με τη σημερινή σκληρή πραγματικότητα, αλλά και την ελπίδα της παραμυθένιας διαφυγής, προσφέροντας χαρά στο κοινό, μέσα στα αδιέξοδα που ζούμε εφόσον παραμένει άγνωστο πότε θα τελειώσει η δοκιμασία της πανδημίας. Μέσα από την παράσταση, τονίζει, ο θεατής ζει για δύο ώρες μέσα σε μια διαφυγή σε ένα ονειρικό, ελεύθερο κόσμο.
Σύμφωνα με τον κ. Παπακωστόπουλο, υπάρχουν κάποιες αλλαγές στην ιστορία, αλλά ουσιαστικά διατηρείται όλος ο πυρήνας της τραγωδίας. Στην τραγωδία, η Ιφιγένεια σαν ιέρεια είναι αναγκασμένη να σκοτώνει ανθρώπους και, κυρίως, να σκοτώνει ξένους, άρα υπάρχει και εκεί μια μορφή επιλεκτικής θανάτωσης. Στην παράσταση, το πεδίο έχει διευρυνθεί και η ηρωίδα είναι υποχρεωμένη να σκοτώνει τους ξένους, τους αρρώστους και τους γέροντες, δηλαδή μια επιλεκτική θανάτωση για να σώσει το παραγωγικό κομμάτι της κοινωνίας. Η προσέγγιση των δύο αδελφών πραγματοποιείται και εδώ, όπως και στην τραγωδία, μέσα από τις τέσσερεις συναντήσεις που οικοδομούν σταδιακά τη πραγματικότητα της σχέση ανάμεσά τους μέχρι την αναγνώριση. Ωστόσο η ιστορία εξελίσσεται μέσα από μια αφαιρετικά δοσμένη κοινωνία της πανδημίας, σημειώνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής, διευκρινίζοντας ότι συνήθως δουλεύει με τα αρχαία κείμενα προσπαθώντας να τα μεταφέρει στη σημερινή πραγματικότητα και παραμένοντας σε αφαιρετικό επίπεδο.
Εκτός από τα δύο αδέλφια, την Ιφιγένεια και τον Ορέστη, υπάρχει και ένας τρίτος ρόλος στο έργο, ο οποίος όπως εξηγεί ο κ. Παπακωστόπουλος, είναι η Φωνή του Κράτους. Η Φωνή του Κράτους παρεμβαίνει και εκφράζεται μέσα από μια σύνθεση κειμένων που στην τραγωδία απαγγέλει ο βάρβαρος βασιλιάς της Ταυρίδας, ο Θόας, με κείμενα που έχουν να κάνουν με το υπουργείο Υγείας της Γερμανίας – κυρίως οδηγίες για την πανδημία – καθώς και κομμάτια από τις Ευμενίδες του Αισχύλου, ειδικότερα στα σημεία που ο περίφημος χορός των Ευμενίδων φιλοσοφεί σχετικά με την ύπαρξη του ανθρώπου, δηλαδή κατά πόσο πρέπει ο άνθρωπος να ξεπερνάει το μέτρο, τι είναι ύβρης κλπ. «Όλα αυτά τα έχω αναμείξει κατά κάποιον τρόπο με τον Θόα και τις δύο πηγές που ανέφερα και έχουν γίνει μια φωνή ηθικής, η οποία έχει δύο λειτουργίες : από τη μια προσπαθεί να σώσει τον πολίτη, να τον προστατεύσει, από την άλλη όμως τον καταδυναστεύει κι όλας. Κι αυτή η δύσκολη σχέση που έχει το κράτος με τον πολίτη αυτή τη στιγμή – που δεν υπάρχει εναλλακτική, κακά τα ψέματα, είναι η μόνη λύση που έχουμε, το κράτος πρέπει να μας ωθήσει έστω και με τη βία π.χ να εμβολιαστούμε – είναι η βάση της φωνής του Κράτους που έχω βάλει στην παράσταση, σε σχέση με τους δύο ήρωες και είναι συνέχεια από πάνω τους σαν τον Big Brother τους παρακολουθεί τι κάνουν και τους αποτρέπει από κάποια πράγματα, όπως πχ το άγγιγμα ακόμα και στη στιγμή της αναγνώρισης» λέει ο Κώστας Παπακωστόπουλος.
Το Ελληνογερμανικό θέατρο της Κολωνίας συνδέεται όμως και με το τοπικό Ελληνικό Λύκειο Κολωνίας, του οποίου οι Έλληνες μαθητές ήρθαν και παρακολούθησαν κάποια από τις πρόβες του έργου. «Την εποχή του κορωνοϊού, που αυτά τα παιδιά τον βιώνουν ιδιαίτερα άγρια και ιδιαίτερα μοναχικά, γιατί βρίσκονται σε μια ξένη χώρα, ήταν πραγματικά σημαντικό να τα φέρω στο θέατρο, να ζήσουν την ιστορία αυτή της Ιφιγένειας, η οποία αναφέρεται και αυτή πάλι σε δύο νέους ανθρώπους. Το είδαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και έθεσαν τα ερωτήματά τους και στους ηθοποιούς – τα φέρνω στην πρόβα ώστε να βιώσουν πίσω από τη σκηνή τι σημαίνει θέατρο και όχι μόνο σαν κοινό. Θα τους οργανώσουμε δύο θεατρικά εργαστήρια μέσα στο σχολείο τους, θα γίνουν την επόμενη εβδομάδα μέχρι τα Χριστούγεννα, και θα τους ξαναφέρω μετά στο θέατρο όταν γίνει η πρεμιέρα στις 28 Γενάρη 2022 και στην παράσταση, ώστε να έχουν μια συνολική εικόνα τι είναι θέατρο – πίσω από τη σκηνή, μέσα στα εργαστήρια και μετά πάνω στη σκηνή να το δουν σαν κοινό. Αυτές είναι οι θεατροπαιδαγωγικές δράσεις που έχουμε σαν θέατρο που δεν είναι μόνο στα Ελληνόπουλα, αλλά πρώτα από όλα στα Ελληνόπουλα και μετά και σε άλλα παιδιά, όπως μεταναστών ώστε να τους δώσουμε τη δυνατότητα να νιώσουν τι σημαίνει θέατρο και, ειδικά στην εποχή του κορωνοϊού, να βιώσουν ότι υπάρχει και ζωή, υπάρχει τέχνη, υπάρχει το θέατρο που μπορεί να τους δώσει μια άλλη διέξοδο στη ζωή».
Περισσότερες πληροφορίες για το Ελληνογερμανικό Θέατρο Κολωνίας εδώ