«Η εκπαίδευση και η μόρφωση είναι το πιο ισχυρό όπλο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να αλλάξουμε τον κόσμο»
Νέλσον Μαντέλα, πολιτικός, Νόμπελ Ειρήνης, 1993
Η Κίρα Γρηγοριάδου, η Ελληνίδα Μαθηματικός σε Λύκειο της Φινλανδίας, μέσα από τις εύστοχες και ουσιαστικές απαντήσεις της αλλά και τον όμορφο, ζωντανό και συγχρόνως περιγραφικό λόγο της-που εύκολα ταξιδεύει κάποιον και συνεπαίρνει μαζί της-παρουσιάζει μέσα από την δική της ματιά τον φινλανδικό εκπαιδευτικό κόσμο, εξηγώντας παράλληλα τι είναι αυτό που τον κάνει τόσο ξεχωριστό. Επίσης, δεν παραλείπει να μας μιλήσει για τη ζωή της εκεί, τονίζοντας σε κάθε ευκαιρία πως η Φινλανδία ήταν εκείνη που την διάλεξε και όχι αυτή.
Συνέντευξη στη Νικόλ Παπαδοπούλου
Μια Ελληνίδα Μαθηματικός σε Λύκειο της Φινλανδίας. Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε στη συγκεκριμένη χώρα; Ήταν εύκολη η απόφασή σας να φύγετε από την Ελλάδα;
Δεν πήρα ποτέ συνειδητά την απόφαση να πάω στη Φινλανδία. Πήγα για το μεταπτυχιακό και είχα σκοπό μετά να φύγω για την Αγγλία. Τελικά έμαθα τη γλώσσα, βρήκα δουλειά που μου άρεσε πραγματικά και ακόμα και τώρα μετά από χρόνια, σηκώνομαι κάθε μέρα το πρωί χαρούμενη και έτσι έμεινα εκεί. Γι’ αυτό άλλωστε συνηθίζω να λέω ότι η Φινλανδία με διάλεξε, γιατί δεν πήρα ποτέ αυτή τη μεγάλη απόφαση της μετανάστευσης.
Ζείτε 11 χρόνια στη Φινλανδία. Ποιες δυσκολίες καλείται να αντιμετωπίσει ένας Έλληνας που εγκαθίσταται για πρώτη φορά στη συγκεκριμένη χώρα; Και τι είναι αυτό που σας εντυπωσιάζει μέχρι και σήμερα σε αυτή;
Η Φινλανδία είναι μια βόρεια χώρα η οποία έχει σχεδόν 6 μήνες νύχτα και 6 μήνες μέρα. Οι θερμοκρασίες το χειμώνα αγγίζουν τους -30 °C και το καλοκαίρι μέχρι και +28 °C. Όπως καταλαβαίνετε, αυτό και μόνο είναι αρκετά μεγάλο σοκ για ένα μεσογειακό οργανισμό. Λόγω των καιρικών συνθηκών, υπάρχει μεγάλη διαφορά στις διατροφικές συνθήκες. Ακόμα και τώρα που στο σούπερ μάρκετ φέρνουν τα πάντα, δεν έχουν τη γεύση που έχουν στην Ελλάδα.
Στον αντίποδα, οι εργασιακές συνθήκες είναι άψογες και ειδικά για μια μαμά με ένα μικρό παιδί. Έχω τη δουλειά μου, που μου αρέσει πάρα πολύ και χαίρομαι ακόμα και μετά από χρόνια εργασίας. Ξυπνάω κάθε πρωί και να πηγαίνω εκεί με χαρά. Το θεωρώ μεγάλη ευλογία να βιοπορίζεσαι από αυτό που σου αρέσει διότι σου παρέχει μια άλλη ποιότητα ζωής.
Επιπλέον, η Φινλανδία είναι απλά εξαιρετική σε οτιδήποτε έχει να κάνει με τα παιδιά. Μια έξοδος ακόμα και με ένα μικρό μωρό γίνεται πολύ εύκολη- υπάρχουν παντού αλλαξιέρες, χώροι θηλασμού μαζί με κουζίνες που μπορείς να ζεστάνεις το φαγητό των μικρών χωρίς να κουβαλάς την «Άρτα και τα Γιάννενα». Για τα μεγαλύτερα παιδιά, ακόμα και στο κατάστημα με παιδική ένδυση υπάρχει μια γωνιά για σκαρφάλωμα, ώστε να έχεις εσύ ως μαμά την άνεσή σου όταν διαλέγεις με προσοχή τα χειμερινά του ρούχα. Όλες οι παροχές και οι διαφορετικές δραστηριότητες είναι απλά εκπληκτικές, διότι συνδυάζουν την πραγματική ποιότητα και επ’ ουδενί δεν είναι απλά προϊόντα μάρκετινγκ. Για παράδειγμα, η κόρη μου ξεκίνησε βιολί από την ηλικία των 2 χρονών (!) με μια ειδικά διαμορφωμένη μέθοδο για την ηλικία της. Στην ηλικία των μόλις 4 χρονών θα συμμετέχει στο πρώτο της κονσέρτο. Και όλα αυτά χάρη στην εξαιρετική της δασκάλα που βρήκε την κατάλληλη μέθοδο διδασκαλίας και όλα γίνονται με μεγάλη χαρά και χωρίς καμία πίεση!
Είναι γεγονός πως μια εργαζόμενη μητέρα στην Ελλάδα δυσκολεύεται να συνδυάσει όλους τους ρόλους της. Οι γυναίκες στη Φινλανδία μπορούν και διαχειρίζονται εύκολα το χρόνο τους; Ανταποκρίνονται στους ρόλους τους;
Θεωρώ παγκόσμιο φαινόμενο ότι γυναίκες πιέζονται πάρα πολύ για να ανταποκριθούν άριστα στους τόσους διαφορετικούς ρόλους και ειδικά όταν γίνονται μητέρες. Το θέμα αυτό με απασχόλησε προσωπικά αρκετά και διαβάζοντας ψυχολογία και κοινωνιολογία, έχω καταλήξει στα εξής συμπεράσματα: ενώ οι συνθήκες έχουν αλλάξει εδώ και καιρό και η γυναίκα πλέον εργάζεται ισότιμα με τον άντρα, η κοινωνία και οι αντιλήψεις της, θεωρούν ακόμα πως η γυναίκα είναι υπεύθυνη για την ανατροφή των παιδιών και τα διαδικαστικά του σπιτιού. Αυτό επιφέρει αβάσταχτη ψυχική και σωματική κούραση στις γυναίκες και ειδικά τις καινούργιες μητέρες.
Σε αντίθεση όμως με την Ελλάδα, και το λέω έχοντας προσωπική εμπειρία πάνω στο θέμα, οι μητέρες έχουν δικαιώματα. Έχουν για παράδειγμα το δικαίωμα να λείπουν από τη δουλειά τους και να φροντίζουν τα παιδιά τους, όταν είναι αυτά άρρωστα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πως ήμουν υποχρεωμένη να αφήσω το παιδί μου στο νοσοκομείο με τη μαμά μου και να πάω η ίδια δουλειά. Κάτι τέτοιο δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί εδώ στη Φινλανδία. Το ίδιο σαφώς ισχύει και για μένα. Δεν θα απαιτήσει ποτέ κανείς να πάω στη δουλειά με 38 πυρετό είτε μετά από μια εγχείρηση, όσο μικρή και αν ήτανε.
Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των εκπαιδευτικών θεωρείται από τα σημαντικότερα στοιχεία για την επιτυχία του φινλανδικού συστήματος εκπαίδευσης. Στην Ελλάδα όμως, βλέπουμε πολλούς εκπαιδευτικούς να διαμαρτύρονται μπροστά σε μια τέτοια αξιολόγηση. Εσείς πώς το κρίνετε αυτό; Είναι εύλογοι οι φόβοι τους;
Σας ευχαριστώ πολύ για την ερώτηση. Είναι ένα αρκετά hot θέμα στην εκπαιδευτική κοινότητα. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στη Φινλανδία για να γίνει ένας τελειόφοιτος πανεπιστημίου, ο εκπαιδευτικός πρέπει να κάνει ένα χρόνο παιδαγωγικά. Για να μπεις στα παιδαγωγικά εκτός από τα ακαδημαϊκά κριτήρια που πρέπει να πληροίς, περνάς και από μια συνέντευξη, στην οποία μια επιτροπή εξετάζει αν εσύ έχεις τα σωστά κίνητρα και το απαραίτητο πάθος γι’ αυτή τη δουλειά. Μόλις το 11 % των αιτούντων στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, γίνονται δεκτοί. Μετά από αυτό ξεκινάει μια χρονιά με παιδαγωγικά, ψυχολογία, άπειρες διαλέξεις αλλά και ταυτόχρονα πρακτική σε τουλάχιστον δύο σχολεία στα οποία εσύ κάνεις μάθημα και σου δίνουν feedback και άπειρες παρακολουθήσεις μαθημάτων- καθηγητών στον δικό σου τομέα αλλά και σε άλλους όπως και σε άλλες βαθμίδες. Για παράδειγμα, εγώ όντας μαθηματικός, έχω παρακολουθήσει όλα τα γλωσσικά μαθήματα, καλλιτεχνικά, οικιακή οικονομία, μαγείρεμα, μουσική, χημεία και πολλά πολλά άλλα καθώς και έχω παρακολουθήσει μαθήματα σε δημοτικό και νηπιαγωγείο.
Μέσα σε αυτό το χρόνο και ειδικά στην πρακτική υπάρχει άπειρη πίεση. Ο επιβλέπων δικός μου καθηγητής μας έβγαζε βίντεο την ώρα που κάναμε μάθημα και ανέλυε την παραμικρή λεπτομέρεια, όπως τη θέση σώματός σου, είτε από μια μεριά έστριψες. Οι περισσότεροι μετά από το meeting που γινόταν πολλές φορές την εβδομάδα, έφευγαν κλαίγοντας. Δύο κοπέλες που γίναμε φίλες, και μάλιστα στη μια βάφτισα το μικρό της, παράτησαν τη διδασκαλία και άλλαξαν επάγγελμα. Δεν θα άντεχαν με τίποτα και στα πλαίσια της καθημερινής δουλειάς τέτοια πίεση.
Πολλοί δεν καταλαβαίνουν τη φύση του επαγγέλματός μας και πολλές φορές ακούω φράσεις όπως “3 καλοί λόγοι να γίνεις δάσκαλος: Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος”. Αυτό που απ’ ότι φαίνεται δεν καταλαβαίνουν, είναι ότι όλους τους άλλους μήνες πρέπει να επιβιώσεις μέσα με μια τάξη με 30 ζωές και άλλες τόσες από πίσω τους.
Η αξιολόγηση καθηγητών στην Φινλανδία μετά τα παιδαγωγικά, συνεχίζεται με τον διευθυντή να έχει το δικαίωμα να μπει οποιαδήποτε στιγμή στην τάξη σου. Έρχονται αλλαγές σε αυτό το κομμάτι και σε μας εδώ στη Φινλανδία του χρόνου, οπότε η συχνότητα των επισκέψεων θα είναι μεγάλη.
Προσωπικά είμαι υπέρ της αξιολόγησης, αλλά έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος με τον οποίο γίνεται. Για παράδειγμα, θα χαρώ πολύ να έρθει ο διευθυντής μου στο μάθημα και να μου πει κάτι που βλέπει πως μπορεί να βελτιωθεί. Είναι ένας άνθρωπος με 30 και χρόνια εμπειρία στο χώρο, ο οποίος έχει άμεση σχέση με την εκπαίδευση και πολλές γνώσεις. Είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα σκεφτώ να ζητήσω βοήθεια όταν έχω κάποιο πρόβλημα στη δουλειά και είναι αυτός που ότι και να γίνει θα βοηθήσει πάντα και θα βγάλει αν χρειαστεί το φίδι από την τρύπα. Είναι ένας άνθρωπος που ακόμα και στις πιο δύσκολες προσωπικές στιγμές ήταν εκεί και με στήριξε. Είναι ένας άνθρωπος που σέβομαι και εκτιμώ, οπότε και ο λόγος του έχει σημασία για μένα. Αν όμως στο μάθημά μου ερχόταν ένας άνθρωπος χωρίς εμπειρία πάνω στην εκπαίδευση να μου πει τη γνώμη του για τη δουλειά μου και να μου προξενήσει και αρκετό γράψιμο, άσχετης-με τη δουλειά μου-χαρτούρας, φυσικά και δεν θα ήθελα να έρθει. Επίσης, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη ότι αν κάποιος εκπαιδευτικός κοπεί στην αξιολόγηση, υπάρχουν μηχανισμοί υποστήριξης αυτού στην Ελλάδα;
Τη διαδικασία της αξιολόγησης την έχω ζήσει και από την πλευρά του αξιολογητή. Πέρυσι, έχοντας πάρει άδεια από το σχολείο που δουλεύω στη Φινλανδία, ήρθα να δουλέψω στην Ελλάδα στη θέση του Coordinator. Η δουλειά μου ήταν εκτός των άλλων, να μπαίνω μέσα στην τάξη, να παρακολουθώ τα μαθήματα των καθηγητών και να τους δίνω feedback. Καταλάβαινα πλήρως στην αρχή της χρονιάς ότι η παρουσία μου ήταν ανεπιθύμητη και πως οι καθηγητές ένιωθαν άβολα και είχαν άγχος. Επίσης καταλάβαινα ότι οτιδήποτε έλεγα, προφανώς επιφανειακά λόγω της θέσης μου, έδειχναν τον απαιτούμενο σεβασμό, όμως οι περισσότερες διορθώσεις που έκανα δεν εφαρμόζονταν όταν εγώ δεν ήμουνα παρούσα. Εκεί κατάλαβα πλήρως ότι για να σε ακούσει κάποιος πραγματικά, πρέπει να μιλήσεις στην καρδιά του και να κερδίσεις το σεβασμό του.
Έτσι και έγινε. Με το πέρασμα των πρώτων εβδομάδων είδαν οι ίδιοι τις δυνατότητές μου και ότι έλεγα είχε βάση και έφερνε αποτέλεσμα. Είχα τις γνώσεις και την εμπειρία, οπότε η γνώμη μου έγινε πραγματικά σημαντική για αυτούς. Επίσης, έχτισα μια εγκάρδια και διαπροσωπική σχέση με τον καθένα τους. Ήξερα πως λένε τα παιδιά τους και τι χόμπι έχουν, αν οι γονείς τους ήταν στο νοσοκομείο, πότε και ποιος έχασε τη μαμά του κτλ. Και τέλος, ενώ ήμουν πολύ απαιτητική μαζί τους, μπροστά στις ανοιχτές πόρτες ήμουν εκεί πάντα να τους στηρίξω και να τους προστατέψω. Ήταν η ομάδα μου και εγώ ήμουνα ο αρχηγός τους. Στο τέλος της χρονιάς φτάσαμε να με παρακαλούν να μπω στην τάξη και να παρακολουθήσω και να δώσω feedback. Τους άρεσε η συνεργασία μας και με ενημέρωναν για τα πάντα. Τους έλεγα ότι δεν χρειάζεται πλέον να μπαίνω στις τάξεις, ξέρω ότι τα πάτε περίφημα. Με ρωτάγανε τότε με απορία από που και απαντούσα πάντα κοροϊδευτικά πως στηρίζομαι στις μαντικές μου ικανότητες. Η αλήθεια είναι όμως το διάβαζα από το περπάτημά τους όταν έμπαιναν στο γραφείο των καθηγητών μετά το μάθημα. Όταν έχουν μπει οι σωστές βάσεις και ξέρει ο άλλος πως πρέπει να δουλέψει, μπορεί πλέον ο ίδιος να κάνει αξιολόγηση στον εαυτό του. Και συνήθως αυτή η αξιολόγηση είναι πολύ πιο αυστηρή και ναι, φαίνεται στο περπάτημά του όταν βγαίνει από την αίθουσα αμέσως μετά το μάθημα.
Οπότε κλείνοντας θέλω να πω, ότι και η αξιολόγηση για να φέρει αποτελέσματα έχει την απαραίτητη προϋπόθεση να είσαι έτοιμος όχι μόνο να απαιτείς, αλλά και να δώσεις πολλά και ίσως και πολύ περισσότερα. Γιατί τότε είναι που υπάρχει το εύφορο έδαφος για να αλλάζουν τα πράγματα.
Έχω διαβάσει πως οι μαθητές στη Φινλανδία κάνουν τα πάντα στο σχολείο έτσι ώστε να μην έχουν εργασίες για το σπίτι και ότι πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες είναι δωρεάν. Ισχύει λοιπόν, αυτό; Και αν ναι, θεωρείτε ότι η ύπαρξη ενός τέτοιου συστήματος στην Ελλάδα θα βοηθούσε τους Έλληνες μαθητές να είναι καλύτερα οργανωμένοι και περισσότερο αποτελεσματικοί;
Ναι ισχύει. Το μεγαλύτερο κομμάτι των εξόδων το καλύπτουν οι δήμοι και οι γονείς πληρώνουν ένα συμβολικό ποσό. Τα παιδιά κάνουν πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες μέχρι να βρουν ποια πραγματικά θα τους κερδίσει. Αυτό είναι πολύ ωραίο, γιατί τα παιδιά διαλέγουν τι πραγματικά τους αρέσει. Όλος ο φόρτος εργασίας γίνεται στο σχολείο και το homework, αν υπάρχει είναι ελάχιστο. Σίγουρα είναι κάτι που λείπει από την ελληνική πραγματικότητα και θα είχε άμεσα και αξιόλογα αποτελέσματα στην ανάπτυξη και ψυχοσύνθεση των παιδιών .
«Η διδασκαλία είναι κάτι περισσότερο από το να διανέμεις τη γνώση, είναι να εμπνέεις την αλλαγή. Η μάθηση είναι κάτι περισσότερο από το να αποστηθίζεις δεδομένα, είναι να φτάνεις στην κατανόηση»
William Arthur Ward, Αμερικανός συγγραφέας
Στο ελληνικό μοντέλο διδασκαλίας είναι φανερό πως κυριαρχεί η στείρα αποστήθιση των μαθημάτων, κάτι που δικαιολογημένα απογοητεύει και κουράζει τους μαθητές. Στη Φινλανδία τι ακριβώς γίνεται; Ευνοείται η κριτική σκέψη και η δημιουργικότητα των μαθητών;
Στη Φινλανδία δεν υπάρχει η έννοια της αποστήθισης. Ακόμα και στα θετικά μαθήματα δίνεται βιβλίο- τυπολόγιο που έχει μέσα όλους τους τύπους των μαθηματικών, φυσικής και χημείας.
Ποιος ο ρόλος που διαδραματίζουν οι νέες τεχνολογίες στη φινλανδική εκπαιδευτική κοινότητα; Οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να εφαρμόσουν νέες μεθόδους;
Οι νέες τεχνολογίες αλλά και καινούργιες παιδαγωγικές προσεγγίσεις-μέθοδοι γοητεύουν τους εκπαιδευτικούς στη Φινλανδία. Αρχικά, κάθε ακαδημαϊκή χρονιά ξεκινάει με 2-3 μέρες φουλ με σεμινάρια. Το σχολείο ανοίγει νωρίτερα για τους εκπαιδευτικούς, συγκεκριμένα του χρόνου ξεκινάμε 5 Αυγούστου με φουλ σεμινάρια. Η χρονιά πάντα κλείνει με ένα Σάββατο που αφιερώνεται σε σεμινάρια καθώς και μέσα στη χρονιά γίνονται σκόρπια διάφορα, συνήθως την ώρα του μεσημεριανού φαγητού (έχουμε μια ώρα lunch brake).
Οι επιμορφώσεις όμως συνεχίζονται και τα ελεύθερα απογεύματα, τα οποία οι φινλανδοί εκπαιδευτικοί θυσιάζουν εύκολα για κάτι τέτοιο. Φέτος για παράδειγμα είχα συμμετάσχει σε ένα σεμινάριο για το ΑΙ στη διδασκαλία. Ένα επιπλέον καλό με αυτά τα απογευματινά-βραδινά σεμινάρια είναι ότι, τα περισσότερα από αυτά στο τέλος, προσφέρουν ποιοτικό φαΐ ακριβού εστιατορίου με κρασί, οπότε έτσι δίνεται και η ευκαιρία για ποιοτική συζήτηση για τα εκπαιδευτικά θέματα και με άλλους καθηγητές από άλλα σχολεία. Όλα αυτά είναι απολύτως δωρεάν για τους εκπαιδευτικούς.
Τελευταία τα φαινόμενα βίας και παραβατικότητας μεταξύ των ανηλίκων βρίσκονται σε ιδιαίτερη έξαρση στα σχολικά περιβάλλοντα, γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό για τη χώρα μας. Σας τρομάζει αυτή η κατάσταση; Ανάλογα περιστατικά συμβαίνουν στα σχολεία εκεί; Και αν ναι, υπάρχουν τρόποι αποτελεσματικής παρέμβασης ακόμα και εξάλειψής τους;
Όχι δεν με τρομάζει και μάλιστα θεωρώ ότι αυτά τα φαινόμενα υπήρχαν και στο παρελθόν απλά δεν είχαν τόση δημοσιότητα. Η παραβατικότητα, το bullying, τα φαινόμενα βίας δυστυχώς είναι στην καθημερινότητα αρκετών σχολείων και είναι πολύ ωραίο ότι πλέον αποκτούν τη βαρύτητα και τη δημοσιότητα που τους αρμόζει.
Στη Φινλανδία, τα φαινόμενα αυτά προσπαθούμε να τα αντιμετωπίσουμε άμεσα με παρέμβαση εκπαιδευτικών, ειδικών παιδαγωγών, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, με συνεργασία με τους γονείς καθώς και με διαφόρους άλλους φορείς σε περίπτωση που αυτό χρειάζεται. Στο πρόσφατο παρελθόν έγινε γνωστό ένα περιστατικό βίας σε ένα φινλανδικό σχολείο. Είναι αξιοθαύμαστο το πως ενεργοποιήθηκαν οι κρατικοί μηχανισμοί επούλωσης. Άνοιξαν ειδικές τηλεφωνικές γραμμές για γονείς, καθηγητές και γενικότερα ανθρώπους που είχαν άγχος και θα ήθελαν να συζητήσουν με κάποιον ειδικό τα τεκταινόμενα. Φυσικά και στο ίδιο το σχολείο υπήρξε η άμεση υποστήριξη ολόκληρου του τμήματος από δύο ψυχολόγους καθώς και των διπλανών τμημάτων που έγινε το συμβάν. Υποστήριξη στους γονείς, στους δασκάλους αλλά και σε όλους όσοι είχαν ανάγκη.
Αναπολείτε καθόλου τη ζωή σας στην Ελλάδα; Ποια εκτιμάτε ότι θα ήταν η εξέλιξή σας αν παραμένατε εδώ; Υπάρχει το ενδεχόμενο επιστροφής;
Η Ελλάδα πάντα καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος της καρδιάς μου. Η κουλτούρα μας, το αρχαίο θέατρο, ο χορός, η θάλασσα, η μουσική μας, η γλώσσα μας και τα διαφορετικά καλλιτεχνικά δρώμενα αποτελούν πολλές φορές έμπνευση για μένα. Ποια θα ήταν η εξέλιξή μου στην Ελλάδα δεν ξέρω, άλλωστε η ιστορία δεν γυρίζει πίσω. Είμαι όμως απόλυτα σίγουρη ότι και στην Ελλάδα αν είχα παραμείνει θα είχα κάνει αυτό που αγαπώ και θα είχα γίνει καλή σε αυτό. Αν θα επέστρεφα στην Ελλάδα; Δεν κλείνω ποτέ τις πόρτες, οπότε φυσικά και είμαι ανοιχτή σε καλές προτάσεις επιστροφής στη χώρα μου.
Τι συμβουλή θα δίνατε σ’ έναν νέο εκπαιδευτικό που ετοιμάζεται να φύγει από την Ελλάδα, για να πάει να δουλέψει σε σχολείο του εξωτερικού;
Θα έδινα την ίδια συμβουλή και στους εκπαιδευτικούς που ξεκινάνε να εργάζονται στην Ελλάδα: “Να μην παίρνουν τα πράγματα προσωπικά, να ρωτάνε και να απορροφούν από τους παλαιότερους τη γνώση και την εμπειρία σαν σφουγγάρια και μετά να την εξελίσσουν με βάση τα νέα δεδομένα και τον δικό τους προσωπικό χαρακτήρα.”
Περισσότερες πληροφορίες για την εκπαιδευτικό στις παρακάτω ιστοσελίδες:
Instagram-Kira Grigoriadou (https://www.instagram.com/kira_grigoriadou/)
Facebook-Kira Grigoriadou (https://www.facebook.com/profile.php?id=1284424979&ref=xav_ig_profile_web)
Επαγγελματική σελίδα: Kira Edu (https://www.facebook.com/p/Kira-Edu-61553826992778/) και (https://l.instagram.com/?u=https%3A%2F%2Fkiragrigor.wixsite.com%2Fkiraedu&e=AT2kDnYpxvLSacbbHcRuUqN-ro354StngzVN1SzwsJ3yjpbw2DFIO5gX4WKSQc3pOlt8IFB1iTuFbYe6j1Vf4ytX0Uk20uSY)
