της Νατάσας Βησσαρίωνος
Η Μαρία Μακράκη είναι μια πολυβραβευμένη διευθύντρια ορχήστρας που διαπρέπει στη Γερμανία. Από το 2007 είναι η καλλιτεχνική διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Καμεράτας στο Βερολίνο. Στις συναυλίες της καταφέρνει να χτίσει γέφυρες μεταξύ κλασικού ρεπερτορίου και σύγχρονης μουσικής. Είναι μία πρέσβειρα του Ελληνικού πολιτισμού στην Ευρώπη αφού πολλές φορές παρουσιάζει στη σκηνή το έργο Ελλήνων συνθετών. Με χαρά ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά μας να τη γνωρίσουμε περισσότερο και μας παραχώρησε μια συνέντευξη, που μεταδόθηκε από το Πρώτο Πρόγραμμα και τη “Φωνή της Ελλάδας” ενώ παράλληλα απάντησε σε όλα τα ερωτήματά μας και γραπτώς. Δεν δίστασε να μιλήσει για την μεγάλη της αγάπη, τη μουσική, τις σπουδές της, τη σκληρή δουλειά, την επιλογή της να ασχοληθεί με τη διεύθυνση ορχήστρας, την αντιμετώπιση της Γερμανίας απέναντι σε μια Ελληνίδα γυναίκα μαέστρο καθώς και για τα άμεσα σχέδια της Ευρωπαϊκής Καμεράτας.
Σημειώνεται, ότι στο πλαίσιο του ετήσιου προγράµµατος 2020 η Ευρωπαϊκη Καµεράτα, θα παρουσιάσει τη συναυλία “Οδύσσεια“, στις 24 Οκτωβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, δίνοντας στο κοινό την ευκαιρία να ανακαλύψει και να βιώσει τη µουσική, την τέχνη και τον πολιτισµό µε έναν µοναδικό, πολυδιάστατο τρόπο. Κλασσικές και σύγχρονες µορφές ενώνονται µε νέες τάσεις και προβληµατισµούς συνθέτοντας καινοτόµα προγράµµατα. Η Οδύσσεια είναι το ταξίδι στο κέντρο της ζωής, το εσωτερικό ταξίδι της ανακάλυψης του Εγώ. Είναι το οδοιπορικό στον κόσµο της αυτογνωσίας και των βιωµάτων. Είναι η επιστροφή στο σπίτι, η αναζήτηση, η αµφιβολία, η αλληγορία. Η αναζήτηση του χαµένου χρόνου, της αποκάλυψης και της πληρότητας. Μια µακρά περιπλάνηση στον κόσµο της δηµιουργίας, της σκιώδους ύπαρξης και της συνειδητοποίησης. Στη συναυλία θα παιχθούν συνθέσεις των Philipp Glass, Σταύρου Λάντσια, Benjamin Britten και της Ευανθίας Ρεμπούτσικα.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με τη Μαρία Μακράκη
– Αρχίσατε τις σπουδές σας σε πολύ μικρή ηλικία…. από τεσσάρων ετών. Τι σας μάγεψε στον κόσμο της μουσικής;
Η αγάπη μου για τη μουσική ξεκίνησε να συνδέεται με τις πρώτες μου αναμνήσεις στη βρεφική ηλικία αφού οι μελωδίες και τα τραγούδια με αναστάτωναν και με συγκινούσαν βαθύτατα. Ο αρχέγονος ήχος παράγει έντονα συναισθήματα με ένα φυσικό πηγαίο τρόπο και μια τέτοια έλξη είναι αναπόφευκτη. Οι σπουδές μου στη μουσική και ειδικότερα στο πιάνο άρχισαν πολύ νωρίς, από τεσσάρων ετών.
– Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι εκτός από τις σπουδές σας στη μουσική έχετε σπουδάσει και φυσική. Συνδέονται αυτές οι δύο επιστήμες;
Η μουσική εμπεριέχεται στη φυσική και η φυσική στη μουσική. Ο ήχος είναι ένα φυσικό φαινόμενο, η αρμονία έχει δομές και τα συστήματα ενοποιούνται. Ας μην ξεχνάμε ότι από τη δημιουργία του σύμπαντος ο ήχος είναι ο κρυμμένος δημιουργικός παράγοντας πίσω από τις ορατές μορφές και ο μουσικός άνθρωπος είναι προικισμένος με την εξαίσια ικανότητα να αφουγκράζεται τη «μουσική των σφαιρών» και να την αποτυπώνει ως μελωδία στις παρτιτούρες. Η ίδια η μουσική της ζωής εμφανίζεται με το πρώτο κλάμα ενός μωρού, με τον καρδιακό παλμό, την αναπνοή αλλά και σε μεγαλύτερη κλίμακα με τη συμπαντική μουσική. Η σύνδεση της επιστήμης με την τέχνη αποτέλεσαν εξαρχής ένα κεντρικό προβληματισμό στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μου και τελικά στις ίδιες μου τις επιλογές.
– Σπουδάσατε μουσική και εδώ αλλά και στη Γερμανία. Θεωρείτε ότι είναι μονόδρομος τελικά οι σπουδές στο εξωτερικό για έναν Έλληνα που θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με την κλασική μουσική; Και το ρωτώ αυτό γιατί σε πολλές χώρες της κεντρικής Ευρώπης υπάρχει μια παράδοση στην κλασική μουσική, ενώ στην Ελλάδα στο παρελθόν τουλάχιστον δεν είχαμε αυτή την κουλτούρα…
Δεν θα έλεγα ότι η μάθηση στην εποχή μας είναι μονόδρομος μια και στην Ελλάδα υπάρχουν μουσικά πανεπιστήμια, σχολές και άμεση πρόσβαση στη γνώση. Όμως ένας καλλιτέχνης θα πρέπει να αποκτήσει ευρεία κουλτούρα, ένα σύνολο από εμπειρίες και πλουραλιστικές παραστάσεις που θα αποτελέσουν αργότερα πηγή έμπνευσης δίνοντας στην πορεία του το ανάλογο υπόβαθρο για περαιτέρω απόκτηση ωριμότητας. Από αυτή την άποψη είναι σίγουρα χρήσιμο να διευρύνει κανείς τους ορίζοντες αποκτώντας εμπειρία και στο εξωτερικό.
– Πότε συνειδητοποιήσατε ότι πρέπει ν’ ακολουθήσετε τον δρόμο του μαέστρου; Τι ήταν αυτό που σας γοήτευσε στην μπαγκέτα;
Ήταν η αίσθηση με το πρώτο άγγιγμα. Διαπίστωσα άμεσα τη μεγάλη εσωτερική ικανοποίηση να εκφράζω τη μουσική μου αντίληψη και τα βαθύτερα συναισθήματά μου μέσα από αυτό τον τομέα.
– Το επάγγελμα του διευθυντή ορχήστρας ήταν μέχρι πρότινος ένα ανδροκρατούμενο επάγγελμα. Ποια ήταν η αντιμετώπιση των Γερμανών απέναντι σε μια Ελληνίδα μαέστρο; Ήταν δύσκολος ο δρόμος για την καταξίωση; Έπρεπε να αποδείξετε ότι μια γυναίκα μπορεί να τα καταφέρει και σε αυτόν τον χώρο;
Η Γερμανία ήταν η χώρα που με βοήθησε να ξεδιπλώσω τις καλλιτεχνικές μου αναζητήσεις και μου έδωσε ευκαιρίες. Προϋπόθεση ήταν η σκληρή δουλειά, με ζήλο και πειθαρχία αλλά και με αγάπη για το αντικείμενο. Ο ρόλος της γυναίκας σε μια τέτοια θέση μπορεί να είναι κλειδί για να αγγίξει ευαίσθητες χορδές, να απελευθερώσει δυνάμεις και να καλλιεργήσει ηχητικές ενότητες εάν η προσέγγιση είναι αυθεντική. Οι καλλιτεχνικές και ψυχολογικές δεξιότητες πρέπει να διοχετεύονται στην ορχήστρα με φυσικό εκφραστικό τρόπο ως αποτέλεσμα μιας διεργασίας του να δίνεις και να παίρνεις.
– Είστε μια πολυβραβευμένη διευθύντρια ορχήστρας και το βιογραφικό σας είναι εντυπωσιακό. Έχετε καταφέρει να χτίσετε μια γέφυρα μεταξύ κλασικής μουσικής και σύγχρονης. Πως πλησιάζετε ένα έργο; Υπάρχουν «απαγορεύεται και επιτρέπεται» στην καλλιτεχνική προσέγγιση;
Ναι υπάρχουν δεσμεύσεις, εφόσον οι υποδείξεις του συνθέτη και της ανάλογης εποχής πρέπει να συμπεριληφθούν στην εκτέλεση. Όμως μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν ελευθερίες και η δημιουργική σκέψη είναι αστείρευτη. Στόχος μου όταν διευθύνω ένα έργο είναι η ερμηνεία του όχι μόνο με νοητικό τεχνικό μορφολογικό τρόπο, αλλά να μετατρέψω τη γραφή σε πληθώρα συναισθημάτων και βιωματικών καταστάσεων. Ο ήχος αποκτά σάρκα και οστά ενώ η αναπτυσσόμενη ενέργεια μπορεί να είναι καταιγιστική.
– Είστε από το 2007 καλλιτεχνική διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Καμεράτας στο Βερολίνο. Πως διαμορφώνεται το πρόγραμμα; Έχετε πλήρη ελευθερία να πραγματοποιήσετε το όραμά σας για την Ευρωπαϊκή Καμεράτα;
Πάντα υπάρχουν οικονομικοί περιορισμοί στη διαμόρφωση του καλλιτεχνικού προγράμματος αλλά παραμένουμε στους στόχους μας φιλόδοξοι. Οι συναυλιακοί κύκλοι της Ευρωπαϊκής Καμεράτας υποστηρίζουν κυρίως την ανάπτυξη παραμέτρων που συμβάλουν στην εμψύχωση, τη βιωσιμότητα, την κινητικότητα των πολιτιστικών παραγόντων, τη διασυνοριακή διάδοση καλλιτεχνικών έργων και την καλλιέργεια διαπολιτισμικού διαλόγου – σε συνάφεια με τα θεμελιώδη ζητήματα της Ατζέντας της ΕΕ για τον πολιτισμό.
– Φαντάζομαι ότι πολλές από τις προγραμματισμένες συναυλίες της Ευρωπαϊκής Καμεράτας θα αναβλήθηκαν λόγω της πανδημίας του κορωνοΐου. Πως έχει διαμορφωθεί το πρόγραμμα μέχρι στιγμής;
Το θέμα της φετινής χρονιάς είναι η «Οδύσσεια» και συνάδει απόλυτα με τη σημερινή κατάσταση που βιώνουμε. Οι εκδηλώσεις μας μεταφέρθηκαν το φθινόπωρο και ευελπιστούμε σε μια κανονικότητα. Ο κύκλος συναυλιών με θέμα την Οδύσσεια είναι προγραμματισμένος για τις 24 Οκτωβρίου 2020 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στην αίθουσα Λίλιαν Βουδούρη, στις 21 Νοεμβρίου στο Βερολίνο και στις 18 Δεκεμβρίου στο Ίνσμπρουκ και είστε όλοι θερμά προσκεκλημένοι.
-Θα ήθελα να σταθούμε στην «Οδύσσεια» που καλώς εχόντων των πραγμάτων θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 24 Οκτωβρίου. Τι είναι αυτό που σας μαγεύει στο συμβολικό ταξίδι του Οδυσσέα και ποια μηνύματα θέλετε να περάσετε στο κοινό;
Η Οδύσσεια είναι για μένα μια μορφή βαθιάς θεραπείας. Το Ομηρικό έπος είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας και μας καλεί να αναζητήσουμε τα ιδανικά και τις αξίες που μας κρατάν όρθιους, όπως ήταν το κατάρτι του Οδυσσέα που τον συγκράτησε από το δελέασμα των σειρήνων, από τα ευτελή και μάταια. Η εύθραυστη κατάσταση που βιώνουμε σήμερα σε κάνει να επικεντρώνεσαι στην ουσία, στο φιλοσοφικό λόγο, στο εσωτερικό κατάρτι και σε διαχρονικές αξίες που εμπεριέχουν υπερβάσεις.
-Ποια βήματα πιστεύετε ότι θα έπρεπε να κάνουμε στην Ελλάδα, ώστε να αναδείξουμε και να «εξάγουμε» τον πολιτισμό μας ακόμα περισσότερο;
Η εύστοχη πολιτιστική διπλωματία με την ανάδειξη της ταυτότητας και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών μας μέσα σε κλίμα εξωστρέφειας θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο για να ασκήσει κανείς επιρροές με διεθνή εμβέλεια.
– Πόσο θα επηρεάσει πιστεύετε τον χώρο του πολιτισμού, η πανδημία του κορωνοϊού; Ήδη τα επαγγέλματα των ηθοποιών, των μουσικών, των καλλιτεχνών γενικότερα πλήττονται. Είστε αισιόδοξη για το μέλλον;
Το ερώτημα που τίθεται είναι πως από αρνητικές καταστάσεις μπορείς να έχεις ωφέλιμο έργο. Ο συμπυκνωμένος χρόνος προσφέρεται για τομές που υπό άλλες συνθήκες θα φάνταζαν απρόσιτες. Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξη!
Περισσότερα για τη Μαρία Μακράκη https://www.mariamakraki.com/